Ask the expert
Για τα μάτια μας μόνο

Aπαντά ο κ. Βασίλειος Σ. Λιαράκος, στρατιωτικός γιατρός, χειρουργός οφθαλμίατρος, επιμελητής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και επιμελητής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων NIIOS στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας.

1. Όταν νιώθω τα μάτια μου κουρασμένα, ερεθισμένα και κοκκινίζουν να βάζω κολλύριο;
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής εκθέτει τα μάτια μας αναπόφευκτα σε παράγοντες που τα «κουράζουν». Κλειστοί χώροι με «τεχνητό κλίμα» (κλιματισμός), παρατεταμένη εργασία μπροστά από οθόνες, (ακούσια) έκθεση σε ποικίλες ακτινοβολίες και πλείστοι άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τη λειτουργία των δακρύων που σαν ασπίδα προστατεύουν, διαβρέχουν και τρέφουν όλη την πρόσθια επιφάνεια των ματιών μας. Η χρήση ειδικών κολλυρίων (σταγόνων) είναι πολύτιμη και ιδιαίτερα ανακουφιστική σε τέτοιες περιπτώσεις. Προσοχή όμως! Δεν είναι όλα τα κολλύρια ίδια! Δεν είναι όλα τα «τεχνητά δάκρυα» ίδια! Διαφορετικά σκευάσματα περιέχουν διαφορετικές ουσίες που έχουν διαφορετική δράση. Μπορεί προσωρινά να ανακουφίζουν, όμως μπορεί να μην είναι τα κατάλληλα για σας. Και φυσικά, κάθε «αμπούλα μιας δόσης» δεν είναι «τεχνητό δάκρυ»! Οποιοδήποτε φάρμακο μπορεί να διατεθεί σε μορφή «αμπούλας – μονοδόσης», καθώς αυτή η μορφή σκευάσματος δεν περιέχει συντηρητικά. Συνεπώς: Ναι στη θεραπεία των «κουρασμένων ματιών». Προσοχή στην επιλογή του κολλυρίου – φαρμάκου!

2. Έχω συχνά πονοκεφάλους και κυρίως όταν δουλεύω πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή. Μπορεί να προκαλούνται από τα μάτια μου;
Κοπιωπία («κουρασμένη όραση»): μια κατάσταση που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία. Αίσθημα βάρους, πόνος πίσω από τα μάτια, πονοκέφαλος. Τι φταίει; Παρατεταμένη εργασία σε κοντινή απόσταση (Η/Υ, tablets, smartphones κλπ), «σπασμός προσαρμογής» στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες, «λάθος» γυαλιά σε κάποιον από μας, μια υπερμετρωπία που δεν έχει ανακαλυφθεί ή δεν έχει διορθωθεί, η πρεσβυωπία που μας χτυπάει την πόρτα λίγο νωρίτερα… Τα μάτια είναι το πρώτο που πρέπει να ελέγξουμε και συχνά η κύρια αιτία.

3. Έχω μυωπία είναι καλύτερα να φοράω γυαλιά ή φακούς επαφής;
Πόσο υψηλή είναι η μυωπία; Πόση διαφορά υπάρχει ανάμεσα στα δύο μάτια; Υπάρχει και αστιγματισμός; Ποιες είναι οι συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες και συνήθεις απαιτήσεις; Κοινωνικές δραστηριότητες; Αθλητικές δραστηριότητες; Επαγγελματικές απαιτήσεις; Αισθητικές ανάγκες; Ψυχολογικές ανάγκες;
Ανέχονται τα μάτια μας τους φακούς επαφής ή μήπως η μακροχρόνια χρήση έχει προκαλέσει «δυσανεξία»; Κι ας μην ξεχνάμε τους κινδύνους από τη χρόνια ή/και την «κακή» χρήση των φακών επαφής (μολύνσεις, έλκη απειλητικά για την όραση, κ.α.).
Είστε κατάλληλος υποψήφιος για LASER (διαθλαστική διόρθωση); Συμφέρει; Εξυπηρετεί; Το LASER πλέον έχει γίνει προσιτό σε όλους και έχει εξελιχθεί εντυπωσιακά ως προς την τεχνολογία και την ασφάλεια.
Και με την πρεσβυωπία τι γίνεται;
Για όλα τα παραπάνω υπάρχουν λύσεις. Και οι λύσεις πλέον είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες, απαιτήσεις και επιθυμίες του καθενός (“customized”).

4. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με τα μάτια μου, ωστόσο κάθε πότε πρέπει να κάνω προληπτικό τσεκ απ;
«Κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν»! Με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες ο προληπτικός έλεγχος ξεκινά από τη γέννηση και συνεχίζεται με την καθοδήγηση του παιδιάτρου ανά 2 έτη. Ας μην ξεχνάμε ότι το οπτικό νεύρο ωριμάζει μέχρι στην ηλικία των 8 ετών περίπου. Συνεπώς, μια υψηλή μυωπία ή υπερμετρωπία που δεν θα διορθωθεί εγκαίρως (κατά την προσχολική και πρώιμη σχολική ηλικία) θα οδηγήσει σε «τεμπέλικο μάτι» (αμβλυωπία). Επιπλέον, ας μην ξεχνάμε ότι ένα μικρό παιδί δεν γνωρίζει ποια είναι η «καλή» και η «κακή» όραση και συνεπώς δεν θα αναζητήσει από μόνο του βοήθεια.
Κατά την εφηβεία εμφανίζεται και εξελίσσεται συνήθως η λεγόμενη «αξονική» μυωπία, η οποία ακολουθεί και την ανάπτυξη του νεαρού εφήβου. Γι αυτό και η προληπτική εξέταση γίνεται ανά 1 έτος (εάν έχει εμφανιστεί μυωπία) ή ανά 2 έτη (εάν η όραση είναι «καλή»). Επιπλέον αυτή είναι και η περίοδος προληπτικού ελέγχου με Τοπογραφία Κερατοειδούς για τον αποκλεισμό Κερατοκώνου, ο οποίος είναι ιδιαίτερα συχνός στην Ελλάδα (ένας στους 500-2000 Έλληνες) και πολλές φορές διαγιγνώσκεται όταν είναι πλέον αργά.
Μετά τα ηλικία των 40, οπότε ξεκινά συνήθως και η πρεσβυωπία, ο προληπτικός έλεγχος γίνεται ανά 2 έτη. Στος ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, αυτοάνοσα νοσήματα, νευρολογικά νοσήματα, θυρεοειδοπάθειες ή συστηματική φαρμακευτική θεραπεία που απαιτεί οφθαλμολογικό έλεγχο, ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται ανά 1 έτος και να συνοδεύεται από βυθοσκόπηση.

5. Να φοράω γυαλιά ηλίου και το χειμώνα;
Οι Ινουίτ, Εσκιμώοι της Αλάσκας και τη Γροιλανδίας, είναι από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν πριν από 1000 χρόνια «γυαλιά ηλίου» για την προστασία από τον εκτυφλωτικό ήλιο πάνω στο χιόνι. Καμία σχέση φυσικά με τα σύγχρονα γυαλιά. Η αιτία όμως είναι η ίδια: Η προστασία από το έντονο φως και την υπεριώδη ακτινοβολία. Όπως πρέπει να προστατεύουμε το δέρμα μας από την βλαβερή ηλιακή ακτινοβολία, έτσι πρέπει να προστατεύουμε και τα μάτια μας (κυρίως την ωχρά κηλίδα αλλά και την πρόσθια επιφάνεια και το φακό). Σημαντικό ρόλο παίζει ο δείκτης απορροφητικότητας των γυαλιών, και σ’αυτό στηριζόμαστε στα εγγυητικά έγγραφα που συνοδεύουν τα γυαλιά που αγοράσαμε.

6. Αληθεύει ότι η μυωπία μειώνεται από μόνη της μετά τα 50;
Η μυωπία δεν είναι πάθηση. Είναι μία «διαθλαστική» κατάσταση του ματιού. Και υπό «φυσιολογικές» συνθήκες παραμένει σταθερή μετά την εφηβεία. Εάν μεταβάλλεται πρέπει να αναζητήσουμε «παθολογικές» αιτίες, και εκεί συμβάλλει ασφαλώς ο προληπτικός έλεγχος ανά 2 έτη. Ο καταρράκτης, ο διαβήτης και άλλες παθήσεις μπορούν να μεταβάλλουν τη μυωπία και να ελαττώσουν την όραση.

7. Η μυωπία είναι κληρονομική; Αν δηλαδή έχει ο ένας γονιός μπορεί να την κληρονομήσει και το παιδί;
Η μυωπία είναι μία πολυπαραγοντική κατάσταση, η οποία εμπεριέχει και την κληρονομικότητα, χωρίς αυτό να είναι ασφαλώς δεσμευτικό. Στην υψηλή μυωπία (άνω των 6 βαθμών / διοπτριών) και στην «εκφυλιστική» μυωπία υπάρχει ισχυρότερη κληρονομική προδιάθεση. Το ίδιο ισχύει και για τον Κερατόκωνο που προκαλεί εξελισσόμενη μυωπία (και ανώμαλο αστιγματισμό) από την εφηβική ηλικία, γι αυτό και ο προληπτικός έλεγχος με Τοπογραφία Κερατοειδούς ειδικά στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα χρήσιμος (και εύκολος).

8. Γιατί τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στα παιδιά αύξηση των περιστατικών μυωπίας;
Περιβαλλοντικοί παράγοντες και καθημερινές συνήθειες, όπως η ζωή σε μικρότερα διαμερίσματα, η παρατεταμένη όραση σε μικρές αποστάσεις (Η/Υ, tablets, smartphones αλλά και βιβλία) κλπ, έχουν οδηγήσει, κατά μία θεωρία, σε αύξηση της μυωπίας. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το ποσοστό της μυωπίας είναι περίπου 40% ενώ στην Ασία είναι άνω του 60% και έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως στις αστικές περιοχές. Αντίθετα, δε συμβαίνει το ίδιο στις επαρχιακές περιοχές, όπου τα παιδιά δραστηριοποιούνται περισσότερο σε εξωτερικούς υπαίθριους χώρους.

9. Κινδυνεύει η όρασή μου από το διαβήτη;
Κάθε χρόνο διαβήτης είναι υπεύθυνος για το 12% των νέων τυφλών σε όλο τον κόσμο, αποτελώντας τη συνηθέστερη αιτία τύφλωσης σε άτομα άνω των 60 ετών. 93 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν πρόβλημα οράσεως εξαιτίας του διαβήτη. Το 35% των διαβητικών έχει επίπτωση στην όραση και το 10% χάνει σημαντική όραση παρά την ενδεδειγμένη θεραπεία. Μέσα στα πρώτα 5 χρόνια από τη διάγνωση του Διαβήτη, το 25-40% των διαβητικών θα αναπτύξουν διαβητικές αλλοιώσεις από τα μάτια. Το 30% έχει ήδη διαβητικές αλλοιώσεις τη στιγμή που διαγιγνώσκεται ο διαβήτης. Η προληπτική και τακτική οφθαλμολογική παρακολούθηση είναι απαραίτητη κάθε 6 μήνες. Η χρήση της Οπτικής Τομογραφίας (OCT) νέας γενιάς έχει κάνει την λεπτομερή αξιολόγηση του ματιού εύκολη, γρήγορη, φιλική, χωρίς διαστολή της κόρης.

10. Στο μέλλον θα υπάρχει δυνατότητα να βλέπουμε όλοι; Με άλλα λόγια, θα υπάρχει κάποια τεχνική, θεραπεία που θα αντιμετωπίζει ακόμα και την τύφλωση;
Γενετική μηχανική, γονιδιακές θεραπείες, σύγχρονα ηλεκτρονικά εμφυτεύματα αποτελούν το (κοντινό;) μέλλον της οφθαλμολογίας. Προς το παρόν, εξελιγμένα LASER (Femtosecond) και χειρουργικές / θεραπευτικές τεχνικές μπορούν να δώσουν καλύτερη όραση εκεί που παλαιότερα δεν ήταν εφικτό. Το μέλλον δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει, όμως είμαστε όλοι αισιόδοξοι.